Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Fantasia

december 15, 2020 2189

Het was 13 november 1940 toen Fantasia zijn wereldpremière had in het Broadway Theater in New York.

De wereld maakte op een nieuwe manier kennis met klassieke muziek. Voor deze derde Disney klassieker maakte Walt Disney namelijk dankbaar gebruik van de kennis en kunde van Leopold Stokowski. Stokowski was samen met het Philadelphia Orchestra verantwoordelijk voor de muziek van de film. Disney creëerde aan de hand van de muziek en bijbehorende verhaal een film die samen met de muziek één werd. Tijdens dit muzikaal en visueel schouwspel van twee uur en enkel minuten, wat dit tevens de langste Disney klassieker maakt, konden mensen genieten van acht bekende muziekstukken.


Disney en Stokowski maakten bij de keuze van de muziekstukken gebruik van de muziekcriticus, componist en schrijver Deems Taylor. Hij had volgens hen goed inzicht in wat het Amerikaanse publiek wel of juist niet graag hoorde. Tevens was Taylor ook de persoon die tussendoor de fragmenten voorzag van de nodige introductie. De keuze viel uiteindelijk op Toccata en Fuga in d-moll van Bach, De Notenkrakerssuite van Tsjaikovski, De Tovenaarsleerling van Dukas, Le Sacre du printemps van Stravinsky, De Pastorale van Beethoven, Urendans van Ponchielli, Nacht op de Kale Berg van Mussorgsky en Ave Maria van Schubert.


De muziek was natuurlijk een essentieel onderdeel van de film. Om de muziek zo goed mogelijk weer te geven in de bioscoopzaal, werd er door Disney een nieuw stereogeluidsysteem ontwikkeld, met de toepasselijke naam Fantasound. Dit had als gevolg dat in eerste instantie de film in slechts veertien bioscopen te zien was. Bioscopen moesten namelijk een geavanceerder geluidssysteem van Disney in de zalen laten installeren en dat werd niet overal (direct) gedaan.


Met muziek als uitgangspunt voor de film, is er vrij weinig gesproken tekst te horen. We horen dan ook enkel Deems Taylor spreken en een kort gesprekje tussen Mickey en Leopold Stokowski. Ondanks dat vele figuren uit de film wel een naam hebben, zijn deze vaak niet bekend bij het grote publiek. Zo zien we Mlle. Upanova (de struisvogel), Ben Ali Gator (de alligator) en Hyacinth Hippo (het nijlpaard) hun beste balletpasjes doen in de Urendans. Hop Low is het kleine paddenstoeltje uit De Notenkrakerssuite. In De Pastorale komt Peter Pegasus, het zwarte vliegende paardje voorbij en is Jacchus de naam van het ezeltje van de aangeschoten God Bacchus. Over het algemeen weten de echte Disney-fans wel de naam van de tovenaar uit De Tovenaarsleerling, namelijk Yen Sid. Als je de naam omdraait zul je wel begrijpen waar deze naam vandaan komt.


Toccata en Fuga in d-moll
Fantasia begint met een muziekstuk van Bach. Voor de animatie is gekozen om niet een verhaal te vertellen met personages, maar enkel een idee te geven hoe de muziek eruit zou kunnen zien in de gedachten van de luisteraar. Toccata en Fuga in d-moll is niet enkel in Fantasia te horen. Kapitein Nemo speelt ditzelfde muziekstuk ook in de Nautilus in de film 20,000 Leagues Under the Sea.


De Notenkrakerssuite
Aan de hand van diverse dansen van verschillende flora doorlopen we de vier seizoenen onder begeleiding van De Notenkrakerssuite. In de jaren '50 gebruikte Walt diverse scènes in zijn TV-programma's, waaronder ook deze scène. Op deze manier werden ze opnieuw onder de aandacht gebracht bij het groter publiek, ook al was het dan in zwart-wit.


De Tovenaarsleerling
Het oorspronkelijke idee voor deze scène was dat het een short zou worden. Echter door de hoge productiekosten werd besloten om het verder met de andere scènes aan te vullen, zodat het onderdeel werd van Fantasia. Walt had het idee om Mickey te gebruiken als tovenaarsleerling. Vanwege het succes van Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen werd zelfs nog getwijfeld om Dopey de plek van tovenaarsleerling te geven, echter is het uiteindelijk toch Mickey geworden.


Le Sacre du printemps
Deze scène neemt ons meer terug in de tijd, namelijk die van de dinosauriërs. Voor deze scène haalde Disney twee paleontologen naar de studio's als adviseurs op het gebied van de dinosauriërs. Ook bracht Walt een aantal dieren naar de studio's, waaronder een baby alligator en leguanen, ter inspiratie voor de tekenaars. Woolie Reitherman was de tekenaar van het gevecht tussen de Tyrannosaurus Rex en de Stegosaurus, Walt vroeg expliciet om de echtheid van de dieren en geen cartoonvariant, en zo geschiedde.


De Pastorale
We wanen ons direct in de mythologische sferen wanneer we in deze scène vele mythische figuren voorbij zien komen. Zo zijn er gevleugelde paarden en centauren. Maar we zien ook enkele goden voorbij komen zoals Oppergod Zeus en de Romeinse god van de wijn, Bacchus. Walt had naast een verbeterde geluidservaring voor Fantasia nog veel meer vooruitstrevende ideeën, waaronder 3D, maar ook geuren. Zo zag hij het wel zitten om bloemengeuren te verspreiden door de zaal, tijdens deze scène.


Urendans
Zoals bij eerdere tekenfilms maakten de tekenaars van de Disney Studio's dankbaar gebruik van echte acteurs, zodat de bewegingen van de karakters nog beter lijken op die van een echt persoon. Voor Mlle. Upanova werd de wereldbekende danseres Irina Baronova gevraagd voor een studiobezoek om voor de tekenaars te dansen.


Nacht op de Kale Berg en Ave Maria
Voor de afsluitende scène werd gekozen om de muziekstukken van twee verschillende componisten te gebruiken en deze samen een doorlopende verhaal te vertellen. In de nacht ontwaakt Chernabog en roept alle spoken en demonen op vanaf een hoge bergtop. Wanneer het ochtendgloren daar is, verdwijnen deze en volgen we een processie door een gotisch ogend bos onder begeleiding van Ave Maria.


Evenals Fantasia's voorganger Pinokkio, werd de Nederlandse première ook nog langere tijd uitgesteld vanwege de Tweede Wereldoorlog. Daar Fantasia in de Engelse taal in de bioscoop kon verschijnen, gezien de beperkte gesproken tekst, was de première al eerder dan die van Pinokkio. Met een serie van een viertal advertenties in diverse Nederlandse dagbladen kreeg het Nederlandse publiek, enkele dagen voor de première, al een idee welke muziekstukken er gepresenteerd zouden worden in Fantasia. Uiteindelijk verschenen deze kleine advertenties nog als één grote advertentie (zie hierboven) in de krant als laatste aankondiging. Op 23 december 1947, iets meer dan zeven jaar na de wereldpremière, werd Fantasia voor het eerst in Nederland vertoond tijdens een galavoorstelling in de Alhambra bioscoop in Amsterdam.


Alhoewel de advertentie spreekt van een waar kunstwerk, dachten de critici daar toch duidelijk anders over. Wereldwijd werd Fantasia, zeker door muziekliefhebbers van klassieke muziek en de filmcritici niet positief ontvangen. Vele vonden het een totale mislukking. Ook de gewone bioscoopbezoeker was niet altijd even enthousiast, aangezien het een totaal andere filmervaring was dan Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen en Pinokkio. Financieel gezien was Fantasia dan ook een behoorlijk flop voor Disney. Pas bij heruitgave van de film in de jaren '60 kreeg de film meer waardering van het publiek en groeide hij uit tot een echte klassieker.


In 1991 bracht Disney Fantasia voor het eerst naar de huiskamers via de verkoop van film op videoband. In Nederland verscheen de film op VHS. Alhoewel de film voornamelijk uit muziek bestaat, werd er ook een Nederlands gesproken versie uitgegeven. In 2000 kwam de eerste DVD uitgave van Fantasia op de Nederlandse markt. Opmerkelijk bij zowel deze uitgave en die van de VHS is dat ze een geknipte versie bevatten van de film (112 minuten in plaats van 124 minuten). Voor de tweede uitgave op DVD en eerste Blu-Ray in 2011 werd de volledige film uitgebracht met een volledig nieuwe Nederlandse nasynchronisatie. Disney heeft wel enkele scènes ingezoomd om bepaalde fragmenten te censureren. Dezelfde versie van de film is te streamen via Disney+.

Afbeelding


Verzamel je Disney films op DVD of Blu-Ray? Dan mag deze klassieker uiteraard niet ontbreken. Fantasia op DVD of Blu-ray is te koop bij onder andere Bol.com.

Bronnen: D23.com, Disneyinfo.nl, Beeldengeluid.nl, Televisiegeheugen.nl, Delpher.nl, Pinterest en Impawards.com

Beoordeel dit item
(0 stemmen)